कृषी

कृषी माहिती

महाराष्ट्रातील बहुतांश कारागृहांना शेतजमीन संलग्न आहे. याचा वापर अन्नधान्य, भाजीपाला, चारा पिके आणि इतर पिकांच्या उत्पादनासाठी केला जात आहे. कारागृहातील शेतीचे मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे गुन्हेगारांना (गुन्हेगारांना) शेतात काम देऊन त्यांचे पुनर्वसन करणे आणि त्यांना दिलेल्या मजुरीच्या शुल्काद्वारे उत्पन्नाचे स्रोत असणे. पिकाच्या वाढीदरम्यान शेतात विविध कृषी ऑपरेशन्स करण्याचे हे प्रशिक्षण कैद्यांना त्याच्या सुटकेनंतर त्याच्या स्वत: च्या शेतात तो अनुभव लागू करण्यास मदत करेल.

महाराष्ट्रातील 27 तुरुंगांमध्ये 341.44 हे. शेतीसाठी वापरण्यात येणारी जमीन. या जमिनीपैकी 160.00 हेक्टर जमीन सिंचनाखाली आहे आणि 181.44 हेक्टर जमीन पावसावर अवलंबून आहे.

कारागृह शेती- (हेक्टर क्षेत्रामध्ये)
विभाग	सिंचित क्षेत्र	पाऊसयुक्त क्षेत्र	एकूण क्षेत्र
पश्चिम प्रदेश	76.35	34.59	110.94
मध्य क्षेत्र	75.06	82.94	158.00
पूर्व क्षेत्र	32.41	21.88	54.29
दक्षिण क्षेत्र	2.70	1.30	4.00
एकूण	186.52	140.7	327.23

तुरुंगातील शेती – (हेक्टरमध्ये क्षेत्र)
0 ते 5 हेक्टर	5 ते 10 हेक्टर	वरती 10 हेक्टर
सांगली, सातारा	धुळे	येरवडा
औरंगाबाद	परभणी	कोल्हापूर
उस्मानाबाद	अमरावती	विसापूर, आटपाडी
बीड, येवतमाळ	भंडारा	येरवडा ओपन
वर्धा	चंद्रपूर	नाशिक रोड
रत्नागिरी	बुलढाणा	पैठण खुले
सावंतवाडी	ठाणे	नागपूर, अकोला
नांदेड		मोर्शी ओपन

अन्न पिके, कडधान्ये, तेलबिया आणि भाजीपाला (फळ आणि पालेभाज्या) पिकांची लागवड खरीप, रब्बी आणि उन्हाळी हंगामात तुरुंगातील शेतजमिनीवर केली जाते. शेतीतून मिळणारे उत्पादन कैद्यांच्या दैनंदिन अन्न तयार करण्यासाठी वापरले जाते आणि जास्त प्रमाणात बाजारात विकले जाते. पैठेन खुल्या कारागृहात उसाची लागवड केली जाते. कैद्यांच्या मदतीने गुळ तयार करण्यासाठी उत्पादन वापरले जाते जे महाराष्ट्रातील सर्व तुरुंगांना पुरवले जाते. कारागृहातील शेतीमध्ये दररोज सरासरी 850 ते 900 कैद्यांना काम मिळते.

विविध तुरुंगांमध्ये जमिनीची मशागत करण्यासाठी आणि पीक वाढीदरम्यान आंतरमशागतीची कामे करण्यासाठी ट्रॅक्टर आणि विविध आवश्यक ट्रॅक्टर आणि बैलगाड्यांद्वारे काढलेली अवजारे आहेत. शेतजमिनीला सिंचन करण्यासाठी शेतांमध्ये पुरेशा प्रमाणात इलेक्ट्रिक मोटर्स आणि ऑइल इंजिन आहेत. जिवंत साठ्यात 158 बैल आणि 270 इतर जनावरे कारागृहाच्या शेतात आहेत. काही तुरुंगांमध्ये मल्चिंगपासून जनावरांचे दूध उत्पादन केले जाते जे कैद्यांसाठी वापरले जाते. आटपाडी तुरुंगात शेळीपालन प्रकल्प हाती घेण्यात आला आहे.

महाराष्ट्रातील बहुतेक तुरुंगांमध्ये नारळ, आंबा, पेरू, चिंच, आवळा आणि डाळिंब यांसारख्या बागायती वनस्पती विखुरलेल्या स्थितीत लावल्या जातात. जवळपास 4000
वरील फळ पिकांची झाडे तुरुंगाच्या शेतात उगवत आहेत. त्याचप्रमाणे, सागवान, नीलगरी, बाभोळ, सिसम इत्यादी इतर वनस्पती देखील कारागृहाच्या जमिनीवर लावल्या जातात ज्या शेतीसाठी वापरल्या जात नाहीत. त्यामुळे सुमारे ७८००० विविध प्रकारची झाडे वाढीच्या अवस्थेत आहेत. कारागृहाच्या ओसाड आणि मोकळ्या जमिनीवर वरील वनस्पतींची आणखी लागवड करण्याची आमची योजना आहे.

राष्ट्रीय औषधी वनस्पती मंडळ, नवी दिल्ली यांच्या आर्थिक साहाय्याने येरवडा खुल्या कारागृहात सीता अशोकासारख्या औषधी वनस्पतींचे वृक्षारोपण आणि 11 (येरवडा, कोल्हापूर, सातारा, सांगली, नाशिकरोड, धुळे, अमरावती, नागपूर, चंद्रपूर, ता.जतकेन, महाराष्ट्रातील भंडारा) येथे चंदन वृक्षारोपण करण्यात आले आहे.

कारागृह शेती – (हेक्टरमध्ये क्षेत्र)
वर्ष	पश्चिम क्षेत्र	मध्य क्षेत्र	पूर्व क्षेत्र	दक्षिणी क्षेत्र	एकुण
2010-11	38.20	96.74	29.62	7.11	171.67
2011-12	46.49	93.47	30.98	7.37	178.31
2012-13	44.96	113.30	47.03	11.45	216.75
2013-14	66.06	112.94	63.12	12.31	254.43
2014-15	112.75	129.71	75.57	16.22	334.25
2015-16	131.17	149.74	69.72	13.39	364.02
2016-17	119.89	135.04	79.77	13.49	348.19
2017-18	154.32	144.50	77.81	9.68	386.31

कृषी

तुरुंग शेती सूचना- 2018-19

तुरुंगातून उत्पादित कृषी वस्तूंचा सुधारित दर – 2018-19

परिपत्रक – कृषी- 29-9-15

कृषी नोट 2018

परिपत्रक- कैद्यांचे वेतन

कृषी नोट 2018

सुधारित वेतनदर -कृषी

जिवंत कोंबडी आणि अंडी विक्रीबाबत

परिपत्रक लिहिणे (कृषी विभाग)

परिपत्रकाचे लेखन (कृषी विभाग 2)

तुरुंग कृषी परिपत्रक

बायोगॅस आणि मशरूम प्रकल्प

बायोगॅस प्रकल्प

कृषी माहिती